 |
|
ESNEK ÜRETÝM YADA TOPLAM KALÝTE YÖNETÝMÝ
Adý, esnek üretim metotlarý ve ISO 9000 standartlarýyla birlikte anýlan Toplam Kalite Yönetimi TKY, imalat sanayinden kamu hizmetleri sektörüne deðin pek çok alanda yoðun bir þekilde gündeme getirilmektedir.
TKY teknik bir konu olmaktan çýkmakta, küreselleþme, kapitalizmin yeniden yapýlanmasý, neo-liberal politikalar ve esnek üretim sistemleri þeklinde sýralanan zincirin son halkasýný oluþturmaktadýr. Firmalarýn çaða ayak uydurma uðraþlarý çerçevesinde yöneticiler için hazýr bir reçete sayýlabilecek TKY; çalýþanlar için sunduðu model ve uygulamalarla, hümanist deðerler, özerklik, yaratýcýlýk ve katýlým adý altýnda bir yanýlsama yaratarak iþçilerin daha fazla sömürülmesine yol açmaktadýr.
Sanayiyi, hatta toplumu kuþatan sorunlarýn TKY (toplam kalite yönetimi) sayesinde çözülebileceðine dair bir hava oluþturulmaya çalýþýlmaktadýr. Buna karþýlýk kalite programlarýnýn özellikle çalýþanlar bakýmýndan doðurduðu iþ yoðunlaþmasý gibi bir takým olumsuzluklar ihmal edilmektedir.
TKY’nin moda bir teknik haline gelmesi bireyciliðin öne çýktýðý iktisadi, siyasi ve toplumsal geliþmelerle yakýndan ilgili olup, bunun, kendi kendisini denetleyebilen, sorumluluk sahibi birey anlayýþýna sahip olan, hür teþebbüs ve serbest piyasa retoriðini kullanan yeni kapitalist sistemle ayný döneme denk gelmesi tesadüfî deðildir.
Toplam kalite iþin yoðunlaþmasýný saðlayan, iþçilerin beyinlerini yýkayarak, yönetimin çalýþanlar üzerindeki denetiminin arttýrýlmasýný saðlayan bir yöntemdir. Yani yönetim iþçileri yetkilendiriyorum ve katýlým imkâný sunuyorum derken, aslýnda onlarý güçsüzleþtirerek, yönetsel amaçlarý benimsemelerini saðlamaya çalýþýyor. Bunlarý gerçekleþtirmeleri için de onlara önem veriyor gibi görünmektedir. Örneðin, iþçilerin maddi bir karþýlýk beklemeksizin sadakat ve itaatle çalýþmalarý gerektiði anlatýlmaktadýr. Bazý yetkilerin ve sorumluluklarýn iþçilere ya da onlarýn oluþturduðu takýmlara verilmesi, iþ özerkliðini arttýrmak diye gösterilmekte. Oysa bu yöntemle, iþverenler bilgi teknolojileri sayesinde çalýþanlarý denetleme, gözetleme ve izleme kapasitesini arttýrarak, iþçilerin zihinsel ve bedensel niteliklerinden daha fazla faydalanmaktadýrlar.
TKY içinde iþçilerin yetkilendirilmesi ve yönetime katýlmasý genellikle çalýþanlarýn iþleriyle ilgili dar bir çevrede tutulmakta, iþçilerden, ücret ve çalýþma þartlarýnda iyileþtirmeler yapýlmaksýzýn daha fazla çalýþmalarý ve çaba göstermeleri beklenmektedir.
TKY, iþçilerin toplam kalite programlarýnýn uygulanmasý konusunda itaatkâr ve pasif olduklarýný varsayarken, onlardan ayný zamanda yetkilendirilmiþ ve güçlendirilmiþ bireyler olarak iþ sürecinde kendi yorumlarýný ve inisiyatiflerini kullanmalarýnýn beklenmesi bir çeliþkidir.
Ýþletmeyi çalýþanlarla bütünleþtireceklerini söyleyen yöneticiler; çalýþanlarýn katýldýðý piknikler, kýr yürüyüþleri, ortak yemek programlarý gibi faaliyetlerde bulunurken, iþçilerin sosyal haklarýný, çalýþma koþullarýný konuþulmasýna ve üst yönetimin kararlarýnýn eleþtirilmesine asla müsaade edilmemektedir. Dolayýsýyla çemberlerin veya ekiplerin, sunduklarý pratik çözümlerin ötesinde, yönetimin istediði davranýþ kalýplarýnýn iþçiler tarafýndan içselleþtirilerek benimsenmesine yarayan araçlar olduðunu söyleyebiliriz.
Genel olarak iþ birliði sendikanýn veya çalýþanlarýn karar verme sürecine katýlmalarý anlamýna gelir. Ancak yönetimlerin genellikle iþbirliðinden anladýðý verimliliði artýrmak için iþçilerden veya sendikalardan taviz koparmaktýr. Ýþbirliðiyle, en azýndan bazý yöneticilerin sendikalarýn iþletme içindeki varlýklarýný azaltmayý veya etkisizleþtirmeyi anladýklarý yapýlan çalýþmalarda gösterilmiþtir. Yöneticiler genellikle bireysel katýlýmý desteklemekte ise de, sendikalarýn yönetime katýlmasýna karþý çýkmaktadýrlar. Bu durum bireysel katýlýmýn teþvik edilmesinin arka planýnda, sendikalarý etkisizleþtirmek amacýnýn da olduðunun bir iþareti sayýlabilir.
TKY’nin ve genel olarak diðer yönetim tekniklerinin sendikalara yönelik en önemli tehditlerinden biri sendika üyelerinin sendikadan ziyade iþletmeye sadakat ve baðlýlýk göstermelerine yol açmalarýdýr. Sendikalarýn bu süreçteki en önemli görevi, “bu fabrika bizim” diyen iþçiye bunun bir yanýlsama olduðunu sürekli hatýrlatmaktýr.
TKY, emek-sermaye çatýþmasýnýn yerini firmalar arasý rekabetin aldýðý varsayýmýna dayanmaktadýr.
Her cümlesine ‘kalite’ sözcüðü ile baþlayan kapitalistler, iþçinin yaþam kalitesini, çalýþma koþullarýnda ve ücretlerindeki kaliteyi ve iyileþtirmeyi aðýzlarýna bile almamaktadýrlar.
Kapitalistlerin insanlýðýn yararýna bir kaliteden bahsetmediði aþikârdýr. Onlarýn kaliteden anladýklarý þey ürettikleri mallarýn daha çok tercih edilmesi, daha çok satýlmasý, dolayýsýyla daha çok üretim ve daha çok kardýr.
Bu iþçiler için daha çok çalýþmak, daha az harta yapmak ve çoðu durumda aslýnda kendi iþi olmayan alanlarda veya iþlerde fazladan, üstelik ücretsiz olarak çalýþmak anlamýna geliyor.
Müþteri memnuniyeti kavramý da bir aldatmacadýr. Bu anlayýþa göre herkes müþteridir; ayný bantta çalýþan iþçiler birbirlerinin müþterisi sayýlarak, aslýnda çok yönlü bir saldýrý hayata geçirilmiþ olmaktadýr. Ýþçilerin birbirlerini sýnýf kardeþi olarak deðil de “müþteri” olarak görmesi, algýlarýný ve bilinçlerini çarpýtarak aralarýndaki iliþkinin ortak sýnýf çýkarlarý temelinde olacak yerde, alýþ-veriþ mantýðý ile bireysel çýkarlar üzerinden kurulmasýna yol açmaktadýr.
Böylece iþçilerin birbirlerini kendiliðinden denetlediði, ‘kalitenin’ saðlanmasý adýna eleþtirdiði ve hatta ispiyonladýðý, herkesin ‘öneri sistemleri’ aracýlýðýyla birbiriyle yarýþtýðý bir ortam yaratýlmaktadýr. Yine TKY ile birlikte gündeme gelen performans kriterleri uygulamasý sonucu, kalite çemberlerinde bulunan iþçiler en fazla üretim seviyesinin yakalanmasý için birbirlerini ikaz eder duruma gelmektedirler. Bunun en çarpýcý örneði ABD’de bir otomobil fabrikasýnda presleme olayý 6 saate gerçekleþirken Japonya’daki Toyota fabrikalarýnda 1 saat 12 dakikaya kadar inmektedir. Bunun bedeli ise iþ kazalarýndaki muazzam artýþ, iþçilerin aþýrý ve yoðun çalýþmadan kaynaklý saðlýk problemlerinin %40’lara varan oranlarda artmasý hatta bu yüzden ciddi boyutlarda intiharlarýn ve ölümlerin meydana gelmesidir.
Yalýn üretimde kalite çemberleri yoluyla, iþçinin çeþitli becerilerinden yararlanmak, zihinsel gücünü harekete geçirerek, onun merakýný ve uyanýklýðýný ayakta tutacak yöntemlerden biri de öneri sistemidir. Yönetim iþçilerin fikrine önem veriyor gibi görünmekle birlikte, aslýnda temel amaç iþçinin tüm dikkatini üretim süreçlerine yoðunlaþtýrmaktýr. Ýþçinin iþle ilgili çabasý iþ saatleriyle sýrlý kalmamakta, yönetim tarafýndan takdir edilebilmek için, önemsenmek için sürekli üretim aþamalarýnda verimliliði ve karlýlýðý arttýrýcý daha neler yapabilirim diye düþünmesi saðlanmaktadýr.
Kalite çemberleri içinde iþçiler, yönetimin benimseyebileceði, üretim sürecini iyileþtirici ve geliþtirici önerilerde bulunmaya teþvik edilirken bir yandan da ayný ekip içinde iþçilerin birbirleri ile rekabet etmeleri ve yarýþmalarý saðlanmaktadýr. Böylece ayný iþi yapan iþçiler arasý dayanýþma parçalanmakta, böylece sendikal mücadele de zayýflatýlmaktadýr.
Yalýn üretim gerçekten iþçilerin becerilerine dayanan, onlardan fedakârlýk, çalýþkanlýk ve baðlýlýk isteyen bir sistemdir. Yöneticiler iþçilerin öneri geliþtirmelerinden vazgeçmemeleri için, onlarý yönetime katýyor ve fikirlerine deðer veriyor gibi görünmektedirler. Çünkü Japon iþverenler iþçilerin greve çýkmalarýndan çok öneri vermemelerinden korktuklarýný dile getirmiþlerdir. Her ne kadar ilgi gösterilen öneriler daha çok verimlilik artýþý ile ilgili ise de iþçiler fikirlerine deðer verilmesinden çok memnun olmaktadýrlar. Çoðu iþçi memnuniyetini “insan yerine konuyoruz” þeklinde ifade etmektedir. Oysa iþverenler iþçilerin iþ koþullarý, iþ güvenliði ve iþçi saðlýðý ve ücret konusunda iþçinin talep ve fikirlerine yer vermemektedir. Ýþçi bu konumuyla gönüllü kulluða kendini mahkûm etmektedir.
TKY sisteminin en büyük aldatmacasý öneri sistemleridir. Yöneticiler, iþçileri yönetime ortak ediyoruz, fikirlerine deðer veriyoruz diye onlarýn üretim süreçleriyle ilgili öneri vermelerini saðlamaktadýrlar. Bu durum öyle acýklý bir hal almýþtýr ki; 25 yýl üretim sürecinde emek vermiþ bir iþçi önerisi yönetim tarafýndan kabul edildi diye kendinin adam yerine konduðunu söyleyebilmektedir. Ýþveren tarafýndan adam yerine konduðunu düþünen iþçi ayný iþverenin iþçinin sosyal haklarýna, ücret taleplerine ve iþ koþullarýndaki iyileþtirmelerine duyarsýz kaldýðýný görememektedir. Ýþte bu kapitalizmin bir illüzyonudur. Öneri sistemleri iþçi üzerinde bir baský unsuru oluþturmaktadýr. Özellikle genç iþçiler bu konuda yoðun baský altýnda alýnmaktadýrlar. Hatta kendileri adýna yöneticilerinin öneri vermesine sessiz kalmaktadýrlar. Henüz fabrika ve üretimi tam anlamýyla kavrayamamýþ yeni iþçilerin verdikleri öneriler yönetim tarafýndan ödüllendiriliyorsa bu o iþçilerin sistemle bütünleþmelerinin saðlanmasýndan baþka bir anlam taþýmaz. TKY uygulamalarýnýn en önemli ayaðýný performans oluþturmaktadýr. Bu uygulamada yöneticiler performansa dayalý ücret almaktadýrlar. Performansý olumlu etkileyen kriterler arasýnda öneri sayýsýnýn çokluðu, iþçinin mazeret izini kullanmamasý, rapor almamasý, fazla mesai uygulamasý olmamasý vardýr. Yöneticiler performanslarýný yüksek tutmak için iþçinin kazanýlmýþ haklarýný dahi kullandýrmak istememektedirler. Fakat bir yandan da performans deðerleri yükselsin diye iþçiden üretim süreciyle ilgili öneri vermesini beklemektedirler.
Tüm bu anlatýlmaya çalýþýlan uygulamalar kapitalist sistemin kendini yeniden var edebilme yöntemleridir. Sýnýrsýzca kullanýlan dünya kaynaklarý artýk bitme noktasýna gelmiþtir. 20.yüz yýldan sonra özellikle üretim süreciyle ilgili en önemli maliyet kaynaðý iþ gücü olarak görülmüþtür ve tüm uygulamalar da iþ gücü üzerindeki maliyetleri azaltmak içindir. Bunun karþýsýnda iþçi sýnýfýnýn tutumu daha fazla sömürüye direnmek hatta sömürüyü ortadan kaldýrmak olmalýdýr. Bunu gerçekleþtirmenin yolu ise iþçi sýnýfýnýn örgütlenmesinden geçer. Yaþanan savaþlarýn, açlýðýn, yoksulluðun, insanlarýn bir kýsmýnýn aþaðýlanmasýnýn, çocuklarýn ölmesinin, gençlerin umutsuz olmasýnýn, ahlaki bozukluðun, sosyal hayattaki tüm kavga ve kötülüklerin kaynaðý emek sermaye çeliþkisidir. Ýnsanlarý mutlu, dünyayý yaþanabilir kýlmak için bu çeliþkinin emek adýna ortadan kaldýrýlmasý ve insanca yaþam koþullarýnýn saðlanmasý gerekiyor.
|
|
| |
Ortalama Puan: 0
Toplam Oy: 0
|
|
|
lgili Konular
|
| zgnm, bu yaz iin yorumlar aktif deil. |
|
